Tuber ferrugineum Vittadnini 1831

Syn. Tuber ferrugineum var. balsamioides Bucholtz 1901; Tuber rufum f. ferrugineum (Vittad.) Montecchi & Lazzari, 1993
Poz. Syst. Tuberaceae, Pezizales, Pezizomycetidae, Pezizomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi

Dojrzałe owocniki
Gleba dojrzałych owocników
Grupa młodych owocników

 

CECHY MAKROSKOPOWE

Dojrzałe owocniki

 

Owocniki bulwiaste, o regularnych owalnych lub kulistych kształtach. Niewielkie, 0,5-1,5 cm. Za młodu kremowo-białe, potem jaskrawo pomarańczowe, w fazie pełnej dojrzałości rdzawo-czerwone, czerwono-brązowe. Powierzchnia owocnika wyraźnie brodawkowana. Brodawki drobne, gęste, o regularnym piramidalnym kształcie. Owocniki prawie zawsze z wyraźnym ostiolum w dolnej części. Gleba za młodu biała, potem bladoróżowa, w końcu szaro-brązowa do czekoladowo-brązowej, bez wyraźnych tonów szarości (T. rufum) i tonów w kolorze morelowym (T. nitidum). Poprzecinana białymi żyłkami rozchodzącymi się promieniście od podstawy owocnika. Miąższ twardy, zwarty o przyjemnym, świeżym zapachu o lekkiej nucie kwiatowej, bez określonego smaku.

CECHY MIKROSKOPOWE

Zarodniki w workach

 

Perydium o grubości 300-500 μm. Na przekroju wyraźnie brodawkowane. Perydium zbudowane z dwóch warstw. Zewnętrzna warstwa - suprapellis -to grubościenne, intensywnie wybarwione komórki o średnicy 10-20 μm, wewnętrzna część perydium - subpellis - to plektenchymatyczne strzępki, hialinowe, cienkościenne o średnicy 2-6 μm. Obydwie warstwy mniej więcej jednakowej grubości – wliczając grubość brodawek. Worki owalne, rzadziej kuliste, siedzące lub z trzonkami o różnej długości 10-20 μm. Wielkość worków 50-70 x 40-60 μm. Worki 1-5 zarodnikowe. Zarodniki kuliste do szerokoelipsoidalnych, żółtawe do żółto-brązowych. Wielkość zarodników 25-30 x 20-25 μm, Q=1,1-1,3. Zarodniki pokryte zaostrzonymi kolcami o długości 1-3 μm.

 

Szczegóły budowy dwuwarstwowego perydium T.ferrugineum

SIEDLISKO

 

Tuber ferrugineum znaleziono na dwóch stanowiskach na wapiennych wzgórzach Wyżyny Śląskiej i Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej w miejscach typowych dla podziemnych Ascomycota. Owocniki wyrastały na łagodnych, południowych stokach w miejscach o niewielkiej ilości roślinności zielnej. Na obydwu stanowiskach owocniki mikoryzowały z Corylus avellana, Gatunek letnio-jesienny. Dojrzałe owocniki można znaleźć od czerwca do października.

WYSTĘPOWANIE

 

W momencie znalezienia pierwszego stanowiska Tuber ferrugineum nie były znane doniesienia o tym gatunku z obszaru Polski. W Europie podawany z nielicznych stanowisk – prawdopodobnie z uwagi na jego niejasną dla wielu autorów pozycję taksonomiczną bywa najczęściej oznaczany jako T. rufum.


Wyżyna Śląska – DE22, Orzech k. Tarnowskich Gór, Wrzesień 2008
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF 66, Babice k. Chrzanowa, Czerwiec 2015

 

 

UWAGI

Przekrój dojrzałego owocnika

 

Polska nazwa tego gatunku to trufla rdzawa.
Tuber ferrugineum jest gatunkiem nie uznawanym przez wielu autorów. Bywa ujmowana jako forma lub odmiana T. rufum czy wręcz z nią synonimizowana. Czasem błędnie opisywana w literaturze jako takson o gładkiej lub co najwyżej delikatnie brodawkowanej powierzchni owocników. Wyraźnie brodawkowane perydium sygnalizował Vittadini (Vittadini 1831), a potem Bucholtz (Bucholtz 1901), nadając mu nazwę odnoszącą się do rodzaju Balsamia – grzybów o wybitnie brodawkowanej powierzchni owocników.
Kolekcje zebrane na obszarze Polski prezentują szereg cech pozwalających dość jednoznacznie rozróżnić T. rufum oraz problematyczne w jej kontekście T. nitidum oraz T. ferrugineum. Poniżej porównanie wybranych cech tych trzech taksonów na podstawie kolekcji zebranych w Polsce

 

 
Tuber rufum
Tuber nitidum
Tuber ferrugineum
Dojrzałe owocniki
Powierzchnia owocnika x40
Przekrój perydium x100
Przekrój perydium x400
Zarodniki x400